İlginç Bir Arıza

Evet gerçekten ilginç bir o kadar da tehlikeli bir arıza. Bunu ilan etme gereği duydum zira her modelci arkadaşımın biraz daha dikkatli olmasına belki bir nebze katkım olur. On gün kadar önce Orhanlı'da piper uçağımı uçuştan yere indirip pit alanına doğru taksi yaparken kısa kısa verdiğim gazlar sırasında uçak birden son sürat pit alanında bulunan model ve insanların üstüne doğru koşmaya başladı. Böyle bir şey beklemediğim için birden fena panikledim kumanda ile ne yapacağımı bile bir an düşünemez durumda kaldım. Tam kendimi toparlayıp kırma pahasına da olsa modeli açık alana yönlendirmeye çalışırken motor kendiliğinden rolantiye düştü. Bu arada modelin üzerindeki motorun 1.20 dört zamanlı, modelin kanat açıklığının 2.13 cm olduğunu, motor üzerindeki pervanenin de 16x8 olduğunu belirteyim ki tehlikenin ne denli büyük olduğunu ortaya koyayım. Sahaya beraber gittiğimiz ve aynı siteden komşu bir arkadaşım durumu uzaktan görüp gelip modeli hemen bacak arasına alarak kontrol atında tutmaya başladı. Bu neyin nesidir diye düşünürken aynı şeyi tekrar etmenin test açısından doğru olacağını düşünerek yeniden bir kaç kez gaz verip bıraktım aynı şeyi tekrar yaptı, bu yüksek çalışma durumu her seferinde 1.5~2 saniye kadar sürüyordu. Durum çok tehlikeli bir hal sergilediğinden modelimi hemen uçuştan çekip diğer modelimle uçtum. Ancak uçuş sürecinde olsun, evin yolunu tuttuğum arabadaki süreçte olsun bu durum sürekli kafamı kurcaladı ve olasılıkları kafamda elimine etmeye çalışıyordum. - Servo arızası olamazdı? Olsa neden her seferinde yeniden sıfır durumuna gidebiliyordu. - Gaz teli sıkışması olamazdı çünkü uçuştan önceki gece inceden inceye bakım yapmıştım. Cowling'i sökerek özellikle gaz servosu ve konumuna bakmıştım. - Batarya zayıflığı da değildi zira sahada ilk aklıma gelen olarak hemen ölçüm yapmıştım. Eve vardığımda uçağı çalışma odama aldım yorgun olduğum için ertesi gün bakacaktım ama gece uyumaya çalışırken dahi kafamda sebep arıyordum ama bulamıyordum. Ertesi gün ilk iş olarak bu sorunun nedenini bulmak için modelin başına geçtim. Ekipman olarak Hitec Aurora verici, Optima 9 alıcı, 12 V Li-Po ve 5A Ubec kullanıyordum. Vericiyi açıp herhangi bir servoyu birkaç kez hareket ettirip stiği bıraktığımda servo bir müddet sonra merkeze geliyordu. Bu arada radyodan "bibibip" diye de bir ses geliyordu. Bu bildiğim bir sesti. Radyo ile alıcı bağlantı sağladığındaki eşleşme sesiydi bu, yani kumanda kaybı oluşuyordu. Daha önce alıcı üzerindeki voltaj nereye kadar çoktüğünde bağlantı kopacak diye yaptığım bir teste 3.55 V civarına düştüğünde kopuşma olup, alıcı üzerindeki yük kalktığında voltajın yükselmesi ile yeniden bağlantı kurulduğunda verici üzerindeki ikaz sesi idi bu. Demek ki bir akım yetmeme durumu vardı ve batarya dolu olduğuna göre bu Ubec arızası gibi görünüyordu. Ancak iyice araştırdığımda Ubec arızası değil Ubec'in alıcıya giren soketindeydi sorun. Soketin artı taşıyan ucu çok genişlemişti ve alıcıya çok zayıf bir noktacıktan temas ediyordu. Biraz akım çekilince 6 V seviyesinde olan çıkış voltajı kötü temas neticesinde 3.5 V civarlarına çöküyordu. Ben sahada gaza yüklenince servo gaz telini sona götürdüğü anda soket üzerinden 100`~150 mA bir akım çekiliyordu ancak bu anda iyi iletemeyen soketteki problem sonucu alıcı yeterli beslenemediğinden alıcı ile verici arasındaki irtibat kesiliyordu, ben throtle stiğini minimuma alınca sürekli eşleşme istemine bulunan radyo eşleşip o anda da servonun minumumda olmasından dolayı çekilen akım da minimale indiğinden alıcı ile verici yeniden eşleşiyordu. Ancak bu eşleşme sırasında; eşleşme süresi, servonun en açık durumdan minimale inme süresi 1.5~2 saniyeyi buluyordu ve bu süre içinde de motor kontrolsüz olarak full gazda kalıyordu. Burada akla gaz teli sona dayanınca aşırı akım çekilme ihtimali ile ilgili bir soru gelebilir. Bunu özellikle test ettim, başka servolara yön verince de aynı şey oluyordu. Burada kullanmış olduğum radyonun beni çok daha kötü sonuçlardan kurtardığını düşünüyorum. Hitec Aurora şimdiye kadar gördüğüm en hızlı eşleşme süratine sahip olan bir radyo. Yaklaşık eşleşme süresi 200~300 milisaniye (bir saniyenin beşte veya üçte biri). Ben Spektrum DX7 de kullandım ve bu radyonun eşleşme süresi 4~6 saniyedir. Olayı ilk yaşadığımda modeli saha dışına sürmeye karar vermiştim demiştim ama bu mümkün olmayacaktı çünkü o sırada radyo haberleşmesi yoktu. Bu radyo ile aynı durumu yaşamış olsaydım modeldeki kontrolsüz süre 6~8 saniye civarında olacaktı ki olacakları siz tahmin edin. Arızayı çabuk anlamamdaki eşleşme sırasındaki "bibibip" sesi de ayrı bir avantaj. Böyle bir arızanın olasılığı her zaman yaşanabilecek türden olmasa da demek ki var ve tehlikesinin büyüklüğü inkar edilemez. Ne kadar bakım yapılsa da bunun pek önüne geçilebilecek bir yöntem yok gibi görünüyor. Bu durum havada iken de yaşanabilirdi ve uzun süren bir radyo eşleşmesi sırasında model ne yapardı bilinmez. Burada uzun süren eşleşme, radyo kıyaslaması gibi algılamamalı sadece sürenin uzamasının tehlikenin logaritmik artmasına neden olacağını vurgulamak istiyorum. Ubec'in çıkış kablosunu 30 cm'lik bir servo uzatma kablosu ile değiştirdiğimde sorun kalmamıştı. Önlem olarak akla gelebilecekler, en başta kaliteli malzeme kullanmak, mümkün olduğunca kabloları ve diğer ekipmanları titreşimden korumak ve benzerleri diyebilirim.